Üsküdar Türküsü

Mihrimah Sultan Camiii

Mihrimah Sultan Külliyesi (Üsküdar)

Mihr-î-Mâh Sultan Camii
İstanbul'un Üsküdar semtinde Kanuni Sultan Süleyman'nın kızı Mihrimah Sultan tarafından yaptırılmış olan İskele Camii
Temel bilgiler
Yer	İSTANBUL Üsküdar
İnanç	İslami
Açılış yılı	1548
Mimari
Mimar(lar)	Mimar Sinan
İnşaat başlangıç tarihi	1540
Tamamlanma tarihi	1548
Özellikler
Kubbe sayısı	5
Kubbe çapı (dış)	Ana kubbenin çapı 11,40 m'dir.
Minare sayısı	2

Mihrimah Camii, veya İskele Camii, İstanbul'un Üsküdar ilçesinde meydanda bulunan Mimar Sinan'ın Kanuni Sultan Süleyman'ınHürrem Sultan'dan kızı Mihrimah Sultan için yaptığı camidir. Sinan'ın erken dönem eserlerindendir. Kubbesi üç yanından yarım kubbelerle desteklenmiştir, ama ön cephede yarım kubbe yoktur. Nisan ve Mayıs aylarında Bayezid yangın kulesinden veya o bölgedeki yüksek bir noktadan İskele Camii'sine doğru bakıldığında; sabah gündoğumunda İskele Camii'nin iki minaresi arasından güneşin doğuşu ve akşam gün batımında ise (Hicrî takvime göre her ayın 14'ünde) ayın doğuşu izlenebilmektedir. Aynı kuleden batı ufkuna Edirnekapı istikâmetine doğru bakılır ise; Mihr-î Mah Sultan Edirnekapı Külliyesi'nde de, sabah ayın akşam da güneşin batışı izlenebilmektedir.

Mihr-î Mah Güneş ve Ay manasına gelmektedir.

Beylerbeyi Sarayı

Beylerbeyi Sarayı, İstanbul'un Üsküdar ilçesinin Beylerbeyi semtinde bulunan ve Sultan Abdülaziz tarafından 1861-1865 yıllarında mimar Sarkis Balyan'a yaptırılan saraydır.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Sarayın bulunduğu yer tarihi bir yer olup, buranın yerleşim alanı olarak kullanılması Bizans dönemine kadar uzanmaktadır. Bu bölgede Bizans döneminde İstavroz Bahçeleri olarak anılan bir koruluk bulunmaktaydı.^[1] Bizans döneminde bu bölgeye, 2. Konstantinos’un diktirdiği büyük haçtan ötürü İstavroz (Stavroz) adının verildiği söylenmektedir.^[2] Eremya Çelebi Kömürcüyan, bu bölgede Bizansdönemine ait kilise ve bir ayazmanın 17. yüzyılda hala ayakta olduğunu belirtmiştir.

Osmanlı dönemine ait buradaki ilk yapı ise II. Selim’in kızı olan Gevher Sultan’ın sarayıdır. IV. Murad bu sarayda dünyaya gelmiştir. Daha sonra 17. yüzyılda bu bölgede I. Ahmet tarafından Şevkabad Kasrı, III. Ahmet döneminde ise Ferahabad yalısı yaptırılmış, I. Mahmud ise annesi için Ferahfeza Kasrı’nı yaptırmıştır. Bu bölge padişahların hasbahçesi olarak da kullanılmıştır. III. Mustafa döneminde buradaki yapılar yıktırılıp arazisi halka satılmıştır.^[3] II. Mahmud daha sonra bu satılan arsaları tekrar geri alıp, 1829 yılında burada bir ahşap saray yaptırmıştır. Bu sarayın 1851 yılında çıkan bir yangın sonucunda bir kısmı yanmıştır. Sultan Abdülmecid’in de içinde olduğu bir sırada yanan saray uğursuz olduğu düşünülerek bir süre kullanılmamıştır. Daha sonra 1861-1865 yılları arasında yanan sarayın yerine Sultan Abdülaziz tarafından bugünkü Beylerbeyi Sarayı yaptırılmıştır. Sarayın mimarı Sarkis Balyan ve kardeşi hassa mimarı Agop Balyan’dır.

Yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

Beylerbeyi Sarayı bir saray kompleksi olup geniş bir bahçenin içinde asıl saray (yazlık saray) ile birlikte Mermer Köşk, Sarı Köşk, Ahır Köşk ve iki küçük deniz köşkünden oluşur.

Yazlık Saray[değiştir | kaynağı değiştir]

Beylerbeyi Sarayının İstanbul Boğazı'ından görünümü (Şubat 2013)

Asıl saray olan yazlık saray, Rönesans, Barok ve doğu-batı üslubunun kaynaştırılması ile yapılmıştır. Deniz kenarındaki rıhtım üzerinde inşa edilen saray kagir bir yapı olup yüksek bir bodrumun üzerine yapılmış 2 katlı bir yapıdır. Saray; Harem ( kuzey bölümü) ve Mabeyn-i Hümayun (güney bölümü) dairelerinden oluşup; üç giriş, altı büyük salon 24 oda 1 hamam ve 1 banyo içermektedir. Saray dikdörtgen bir yapıdadır. Sarayın çatısı bütün cepheleri dolaşan bir korkuluk ile gizlenmiştir. Sarayın dış görünüşü zemin katla üst katı birbirinden ayıran kuvvetle belirtilmiş bir silme ile ayrılmıştır. Sarayın deniz ve yan cephelerinin orta bölümleri dışarıya doğru taşan üç bölüm halinde düzenlenmiştir. Yapının pencereleri dikdörtgen şeklinde olup kemerlerle süslenmiştir. Pencerelerin ve duvar köşelerinin arasında tek ve çift sütunlar bulunmaktadır. Birinci kat tamamen mermerle, ikinci kat ise mermer benzeri taşlarla döşenmiştir.

Mimari yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Beylerbeyi Sarayı ve çevresi (Julia Pardoe'nun 1838 yılında Londra'da yayınlanan The Beauties of the Bosphorus isimli kitabından)^[4]

Sarayın içi de ahşap oymacılığı, altın nakış işçiliği, resim ve yazı gibi öğelerle süslenmiştir. Sarayın iki katının planı da ortadaki büyük bir salonun çevresindeki odalardan oluşmaktadır. Zemin katta suyu denizden alınan ve üzeri camekanla örtülü bir havuz bulunmaktadır. Zemin katta salonun köşelerinde toplam dört oda vardır. Zemin kattan üst kata havuzun karşısında bulunan çift kollu geniş bir merdiven ya da servis merdiveninden çıkılır. Üst katta bulunan büyük salona Kabul Salonu denir. İkinci katta büyük salonun dışında iki küçük salon ile deniz ve kara cephesine bakan küçük odalar vardır. Sultan Abdülaziz sarayın iç dekarosyonuna özel bir ilgi göstermiş denize olan tutkusu nedeni ile sarayın tavanlarındaki bazı çerçeve ve kartuşların içine deniz ve gemi temaları işletmiştir. Bunun dışında sülüs ve ta’lik hatlarıyla yazılmış manzumeler vardır.^[2] Sarayın harem bölümü ise daha sade düzenlenmiştir. Sarayın Harem, Selamlık ve koltuk kapılarından olmak üzere üç girişi vardır.

Saray kompleksinin diğer yapıları olan Mermer ve Sarı Köşkler 2. Mahmud döneminde yapılan eski sarayın parçalarıdır. Mermer Köşkün cepheleri büyük mermer levhalarla kaplı olduğundan bu adı almıştır. Bahçede ki büyük havuzun arka kısmında yer alır. Tek katlı olup ampir üslupta yapılmış bir yapıdır.^[5] Büyük bir salon ile iki odadan oluşur. Salonunda büyük oval bir havuz bulunmaktadır.

Deniz Köşk

Sarı Köşk ise havuzun kenarında bulunup bodrumuyla birlikte toplam üç katlı kagir bir yapıdır. Bütün katlarında birer salon ve ikişer oda vardır. Salonunda barok merdiven bulunan toplam üç bölümden oluşan sade bir yapıdır. Köşkün içinde deniz resimleri vardır. Yapının ön ve arka cephelerinde yarım daire kemerli üçlü pencere grupları vardır.^[6]

Ahır Köşk, padişahın atlarının bakımı için yaptırılmıştır. Saray arazisini güney bölgesinde bulunmaktadır. Sarayın kapı ve pencereleri at nalı kemerlidir. İçerisinde bir havuz ve yirmi bölmeli bir ahır vardır. Bu Köşk hayvan resimleri ve at figürleri ile süslenmiştir.

Beylerbeyi sarayı denizden geriye doğru setler halinde yükselen geniş bir bahçenin içinde yer alır.^[7] Sarayın bahçesinde ağaç ve havuzlarla birlikte tümü Paris’te yaptırılmış olan tunçtan hayvan heykelleri ile süslüdür. Bahçede 80*30 m boylarında içinde sandalla gezilebilecek büyük bir havuz vardır. Bahçe, denize paralel, rıhtım boyunca uzanan süslü bir duvarla çevrilidir. Duvarın üzerinde saraya denizden girişi sağlamak amacı ile iki kapı yapılmıştır. Bunun dışında duvarın her iki tarafında küçük deniz köşkleri bulunmaktadır. Bu köşkler altıgen bir yapıda olup, çatıları çadır biçiminde yapılmıştır. Her iki köşkte de bir oda ve bir tuvalet bulunmaktadır.

Popületesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Saray padişahların yanı sıra bugüne kadar birçok ünlü ismi ağırlamıştır. 2. Abdülhamid Balkan Savaşlarından sonra güvenlik nedeniyle Selanik’teki Alatini Köşkü’nden alınıp Beylerbeyi Sarayı’na getirilmiş ve hayatının geri kalan kısmını bu sarayda geçirmiştir. Sarayın ilk önemli yabancı konuğu ise 3. Napolyon’un karısı Eugénie olmuştur. Sarayın diğer önemli konukları ise Karadağ Kralı Nikola, İran Şahı Nasrüddin ile Ayastefanos Anlaşmasını imzalamak için İstanbul’a gelen Gran Dük Nikola ve Avusturya-Macaristanİmparatoru Franz Joseph’tir. Cumhuriyet döneminde ise Atatürk’ün davetlisi olarak 1934 yılında İstanbul’a gelen İran Şahı Rıza Pehlevi bu sarayda konuk edilmiştir. 1936 yılında ise Balkan Oyunları Festivali bu sarayda düzenlenmiş ve Mustafa Kemal Atatürk o geceyi Beylerbeyi Sarayı’nda geçirmiştir.^[8]

Beylerbeyi Sarayı, 1909 yılında mimar Vedat Tek tarafından onarılmıştır. Cumhuriyet döneminde ise saraya gereken ilgi gösterilmemiştir. Boğaziçi Köprüsü’nün sarayın yakınına yapılması sarayın bütünlüğün bozulmasına neden olmuştur.^[9] Ayrıca sarayın büyük bahçesinin bir kısmı Karayollarına bir kısmı Deniz Astsubay Okulu’na verilmiştir.^[10] Gerek Boğaziçi Köprüsü’nün yapımı gerekse çeşitli kurumlarca kullanılan yapıları sarayın orijinalliğinin bozulmasına sebep vermiştir. Saray günümüzde Pazartesi ve Perşembe günleri hariç ziyaretçilere açık bir müzedir.

Fethipaşa Korusu Resimler

3. ahmet çeşmesi

III. Ahmet Çeşmesi, 1728 yılında III. Ahmet tarafından, annesi Emetullah Rabia Gülnuş Sultan adına yaptırılmıştır. İstanbul Boğazı'ndan gelip geçenlerin ihtiyacını karşılamasını sağlayan bu çeşmenin 8 adet musluğu vardır. Köşelerdeki musluklar su içmek için, kenarlardaki musluklar su doldurmak için yapılmıştır. Çeşmenin sahil yüzündeki kitabesi III. Ahmet ve Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından yazılmıştır.

Kitabeleri III. Ahmed, Nedim, Şair Şakir ve Şair Rahmi tarafından yazılmıştır.

Sahil yönündeki kitabe III. Ahmed ve Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından 1 beyit olarak yazılmıştır. Kitabe aşağıda yazmaktadır:

Osmanlıca: Didi Han Ahmet ile bile İbrahim tarihin Suvardı alemi dest-i Muhammed ile cevadullah Hicri 1141

Günümüz Türkçesi: Ahmet Han tarihi İbrahimle birlikte söyledi Allah'ın cömertliği, alemi Muhammed eli ile suladı Miladi 1728

Marmaray yönündeki kitabe, Şair Şakir tarafından 9 beyit olarak yazılmıştır. Kitabe aşağıda yazılmıştır:

Osmanlıca: Şehinşâh-ı humayûn-pâye Sultan Ahmed Gâzi Kerâmetdir olan sâdır o hâkân-ı müeyyedden O yektâ zıll-ı Hakk kim bir nefes Hakk’dan udûl etmez Eder kesb-i safâ icrâ-yı ahkâm-ı Muhammed’den Vücûd-ı enveri kim matla-ı mihr-i saâdetdir Olur mana-yı şevket zâhir ol şeh-beyt-i müfredden Vücûda gelmemiştir öşr-i mi’şâr-ı fütühatı Ki âcizdir kalem âsâr-ı âlişânını adden Şeref-âbâd-ı bünyâd eyledikde izz ü devletle Ona bir su bulundu kim nişandır ömr-i sermedden Vezir-i â’zam İbrahim Paşa’ya edip fermân Olunca yümnle me’mur o şâhenşâh-ı es’adden Bu şehre bünyâd eyleyip cümle ahaliyi Hayat-ı taze buldu re’fet-i hâkân-ı emcedden Hemîşe dest-i cûdun maksem-i erzâk edip Mevlâ Vücûd-ı kâmilin âsûde kılsın dîde-i bedden Tamam oldukda atşân dedi târîhini Şâkir Gel iç mâ-ı hayâtı çeşme-i Sultan Ahmed’den Hicri 1141

Günümüz Türkçesi: Sarayın padişahı mertebesindeki Gazi Sultan Ahmed Ondan olan keramettir o kuvvetlendirilmiş hakandan O tek Allah'ın gölgesi ki bir nefes bile Allah'tan vazgeçmez Eğlenceyle çalışır, Hz. Muhammed'in hükümlerini yürütür Nurlu vücudu ki mutluluğun güneşi onda doğar Heybetli anlamı görünür o yalnız evin şahından Oluşmamıştır fetihlerin yüzde biri Ki acizdir kalem, yüksek şanlı eserlerini yazmaktan Şerefabad'ı devletin kıymetinde inşa eyledik de Ona bir su bulundu ki daimi ömürden bir işarettir Veziriazam İbrahim Paşa'ya ferman edip Uğurla görevli olunca o en mutlu şahların şahından Bu şehri inşa edip bütün halkı Taze hayat buldu büyük hakanın merhametinden Daima cömertliğin elini rızık çeşmesi edip Mevla Olgun varlığını rahat kılsın kötü gözlerden Susayanlara tarihini tamamlattı Şakir Gel iç hayat suyunu Sultan Ahmed Çeşmesi'nden Miladi 1728

Otobüs durakları yönündeki kitabe, Şair Rahmi tarafından 9 beyit olarak yazılmıştır. Kitabe aşağıda yazmaktadır:

Osmanlıca: Semiyy-i fahr-i mevcûdât Sultan Ahmed-i Gâzi Şeh-i sâhib-meâsir zıll-i pâk-i Hazret-i Vehhâb Emin-i Yesrib u Batha muîn-i millet-i beyzâ Ebâ an cedd şeh-i dâna hidivv-i tâhiru’l-en sâb O hâkân-ı keremkârın bu arz-ı cennet-âsâda Olub gufrân ille Ümm-i Safiyye haslet-i der-hâb Onun rûh-i şerifin hayr ile yâd eylemek kasdın Derûn-i pâkine ilhâm edince Hâlıku’l-esbâb Vezir-i a’zam ve Damat İbrahim Paşa’nın Gül-i kâmın hitâb-ı müstetâbıyle edib şâdâb Şeref âbâd-ı bünyâd eyledikten sonra emriyle Bu ayn-ı zemzemin çün kıldı icrâsın ona işrâb Turâb-ı kabrine merhumenin ikrâm için yapdı Reh-i Hak’da diyâr-ı Üsküdar’a çeşme-i pür-âb O hâkân-ı cihânı dâima Hakk eyleyub te’yid Ne kâre azm ederse hükm-i takdir etsin istisvâb Bu mısrayla Nedimâ söyledi tarih-i itmamın Bu şehri ma’ ile Sultan Ahmed eyledi sîr-âb Hicri 1141

Günümüz Türkçesi: Kainatın övüneniyle adaş Gazi Sultan Ahmed Güzel eserleri yaptıran şah, mübarek Allah'ın gölgesi Mekke ve Medine'nin emini, temiz milletin yardıımcısı Babasından kuvvetli, alimlerin şahı, nesebi temiz vezir Kerem sahibi o hakanın bu cennet gibi yerde "Temizlerin Annesi"ne rahmet için, uykudaki huyuyla Onun şerefli ruhunu hayır ile hatırlamaktır sebebi Mübarek kalbine esinlenince Allah'ın sebepleri Vezir-i Azam Damat İbrahim Paşa'nın Gülün arzusunun güzel hitabıyla suya kandırıp (doydurup) Şerefabad'ı inşa ettikten sonra emriyle Bu zemzem çeşmesini o içsin diye inşa etti. Toprak mezarına merhumenin ikramı için yapıldı Allah'ın yolunda, Üsküdar diyarında pek sulu çeşme O dünya hakanını daima Allah kuvvetlendirsin Ne işe toplanırsa kader hükmünü doğru kılsın Bu mısra ile Nedim tarihin tamamını söyledi Bu şehri Sultan Ahmed bu şehri su ile suya doyurdu. Hicri 1728

Mihrimah Sultan Camii yönündeki kitabe, Nedim tarafından 9 beyit olarak yazılmıştır. Kitabe aşağıda yazmaktadır:

Osmanlıca: Âb-rû-yi saltanat Hân Ahmed-i Gâzi ki ânın Dâima icrâ-yı şer-i Ahmedî’dir hem-demi Mazhar-ı te’yid edip Hakk âna âsân eyledi Gayre müşkilter olan her emr-i sa’b u muazzamı Bu kerâmet kutb-ı âfâk olduğun isbât eder Buldu İbrahim Paşa gibi sadr-ı efhamı Rahatıyla kesb-i şevk u ihtiyât etmek için İhtira’ etti şeref-âbâd-ı şâh-ı âlemi Nâmın almış bir güherdir suyunu bulsun diye Su yerine bezl ü îsâr etti bî-had dirhemi Çeşme bünyâd etmeyi imâ ve işrâb eyleyip Kıldı me’mur âsaf-ı derya-nevâl ekremi Öyle dil-cû çeşme-sâr-ı bî-bedel yapdırdı ki Oldu her bir lülesi âb-ı hayâtın maksemi Sa’yini hüsn-i kabûl eyleyip Mevlâ karîn Hıfz ede dâim hatalardan o şâh-ı efhamı Şâkirâ! Rahmi içip âbın dedi târihini Hükm-i Sultan Ahmed icrâ etti el-Hakk zemzemi Hicri 1141

Günümüz Türkçesi: Saltanatın yüzü suyu Gazi Ahmed Han ki onun Daima işi canciğer arkadaşı Ahmed (Hz. Muhammed)'in vaazını yürütmektir Allah kuvvetlilikle şereflendirip ona kolay eyledi Çok zor yapılan işaret edilen bütün muhteşem emirleri Bu keramet ufukların kutbu olduğunu kanıtlar Buldu İbrahim Paşa gibi pek büyük veziri Rahatıyla şevkle çalışmak ve tedbirlenmek için İcat etti dünyanın şahının sonsuz şerefini Bir cevherdir suyunu bulsun diye namını almış Su için bol bol verip ikram etti hadsiz dirhemi Çeşme inşa etmeyi yapmaya çalışıp ve içirip Büyük denizlerin kısmeti, vezir kıldı Öyle gönül cezbeden, bedelsiz bir çeşme yaptırdı ki Her musluğu hayat suyunun çeşmesi oldu Çalışmasını güzellikle kabul edip işini Mevla Daima hatalardan korusun o büyük şahı Şükürler olsun! Rahmi suyu içip dedi tarihini Sultan Ahmed'in hükmü akıttı Allah'ın zemzemini Miladi 1728

Kız Kulesi

Kız Kulesi
Bina
Tipi	Kule
Mimari stil	Osmanlı ve Bizans Tarzı
Yer	Boğaziçi, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar	41°1′15.4″K 29°0′14.08″D
Yapım
Tasarım ekibi

Kız Kulesi, hakkında çeşitli rivayetler anlatılan, efsanelere konu olan, İstanbul Boğazı'nın Marmara Denizi'ne yakın kısmında, Salacakaçıklarında yer alan küçük adacık üzerinde inşa edilmiş yapıdır.

Üsküdar'ın sembolü haline gelen kule, Üsküdar’da Bizans devrinden kalan tek eserdir. MÖ 24 yıllarına kadar uzanan tarihi bir geçmişe sahip olan kule, Karadeniz’in Marmara ile birleştiği yerde küçük bir ada üzerinde kurulmuştur. Bazı Avrupalı tarihçiler buraya Leander Kulesi derler. Kule hakkında pek çok rivayetler bulunmaktadır. Evliya Çelebi kuleyi şöyle tarif eder:

“	Deniz içinde karadan bir ok atımı uzak, dört köşe, sanatkarane yapılmış bir yüksek kuledir. Yüksekliği tam 80 (seksen) arşındır. Sathı mesehası iki yüz adımdır. İki taraftan yerde kapısı vardır.	”

Bugün görülen kulenin temelleri ve alt katın önemli kısımları II. Mehmed devri yapısıdır. Kulenin etrafındaki sahanlık geniş kaplanmıştır. Üstündeki madalyon halindeki bir mermer levhada, kuleye şimdiki şeklini veren Sultan II. Mahmud'un, Hattat Rasim’in kaleminden çıkmış 1832 tarihli bir tuğrası vardır. Kulenin Eminönü tarafı daha genişçe olup burada bir de sarnıç vardır.

İlk olarak Yunan döneminde bir mezara ev sahipliği yapan bu ada Bizans döneminde inşa edilen ek bina ile gümrük istasyonu olarak kullanılmıştır. Osmanlı döneminde ise gösteri platformundan, savunma kalesine, sürgün istasyonundan, karantina odasına kadar birçok işlev yüklenmiştir. Asli görevi olan ve yüzyıllardan beri varlığı ile insanlara, geceleri ise geçen gemilere göz kırpan feneri ile yol gösterme işlevini hiç kaybetmemiştir.Geçmişten geleceğe en çok da düşlere yol göstermektedir Kız Kulesi. Kız Kulesi 2000 yılında restore edilerek, artık çatal-bıçak seslerinin duyulduğu bir mekân haline dönüştürülmüştür. Kız kulesine ulaşım Salacak ve Ortaköy'den sandallarla yapılmaktadır.

Çok eski tarihi geçmişi olan Kız Kulesi, bir zamanlar, Boğazdan geçen gemilerden vergi alınmak maksadı ile kullanılmıştır. Kule ile Avrupa Yakası boyunca büyük bir zincir çekilmiş ve gemilerin Anadolu Yakası ile Kız Kulesi arasından geçişine (o zamanlar gemi boyutları küçük olduğu için geçebilmekteydi) izin verilmiştir. Bir süre sonra Kule, zinciri taşıyamamış ve Avrupa Yakasına doğru yıkılmıştır. Kuleden suyun içine bakıldığında yıkıntıları görülmektedir.

Antik Çağ'da Arkla (küçük kale) ve Damialis (dana yavrusu) adları ile anılan kule, bir ara da "Tour de Leandros" (Leandros'un kulesi) ismi ile ün yapmıştır. Şimdi ise Kız Kulesi ismi ile bütünleşmiş ve bu ismi ile anılmaktadır.

Galeri

• 
 
• 
 
• 
 
• 
 
•